Porady prawne

powrót

Pracownik może przyjąć na siebie odpowiedzialność za powierzone mienie zarówno składając pisemne oświadczenie woli, jak i w sposób dorozumiany, gdy zgoda osoby zatrudnionej wynika jednoznacznie z rodzaju pracy i obowiązków mających źródło w zawartej umowie o pracę. Pracodawca powinien powierzyć pracownikowi mienie w taki sposób, aby nie było wątpliwości co do tego, że przedmioty podlegają zwrotowi. Ponadto osoba przyjmująca przedmioty musi mieć możliwość zapoznania się z ich ilością i stanem w momencie przekazania. Istotne jest również, aby osoba zatrudniona mogła mieć nad tym mieniem pieczę i bezpośredni nadzór.

Właściwe powierzenie mienia przez pracodawcę nie jest zatem równoznaczne z koniecznością zachowania formy pisemnej. Sporządzenie konkretnego dokumentu, jak np. protokół zdawczy czy umowa powierzenia mienia, nie jest obligatoryjne. Powierzenie może nastąpić ustnie lub mieć formę dorozumianą, jak w przypadku, gdy pracodawca udostępnia samochód służbowy w celu wykonania konkretnych obowiązków służbowych. Osoba przejmująca odpowiedzialność materialną musi mieć jednak możliwość kontroli ilości, jakości i wartości powierzonego mienia jeszcze przed jego przekazaniem.

Jeżeli dojdzie do powstania szkody w powierzonym mieniu, podstawową przesłanką uchylenia się od odpowiedzialności za ujawnione straty jest wykazanie przez pracownika, że przyczyny wystąpienia szkody były od niego niezależne. Argumentacja będzie jeszcze silniejsza, jeżeli będziemy w stanie wykazać, że przyczyną szkody było niezapewnienie przez pracodawcę odpowiednich warunków powalających na zabezpieczenie powierzonych rzeczy. Jeśli do powstania szkody przyczyni się inna osoba lub pracodawca, pracownik będzie zwolniony z konieczności pokrycia strat w przedmiotowym zakresie. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż pracownik nie może ponosić ryzyka związanego z prowadzoną przez swojego pracodawcę działalnością. Okolicznością, która pozwoli pracownikowi obronić się przed ponoszeniem odpowiedzialności za powierzone mienie, będzie zatem również powstanie szkody w wyniku działania w granicach dopuszczalnego ryzyka. Dodatkowo nie jest możliwe pociągnięcie pracownika do odpowiedzialności materialnej, jeżeli pracodawca nie sprosta obowiązkowi wykazania konkretnych uchybień, których dopuściła się osoba zatrudniona, oraz związku przyczynowego pomiędzy uchybieniami a powstałą szkodą.

Pracodawca może pociągnąć pracownika do odpowiedzialności materialnej również w sytuacji, kiedy dojdzie do stwierdzenia braków w powierzonym mieniu albo zostanie ono uszkodzone. Warunkiem nałożenia na osobę zatrudnioną obowiązku pokrycia strat jest jednak dokonanie powierzenia w sposób prawidłowy oraz niewystąpienie okoliczności, które uwalniają pracownika od odpowiedzialności (powstanie szkody niezależnie od pracownika, niezapewnienie przez pracodawcę odpowiedniego zabezpieczenia powierzonych rzeczy, działania w granicach dopuszczalnego ryzyka). Pracownik nie ponosi również indywidualnej odpowiedzialności za mienie objęte współodpowiedzialnością wraz z innymi pracownikami. Warto jednak pamiętać, iż w powyższych sytuacjach ciężar dowodu spoczywa na pracowniku, który powinien udowodnić lub wykazać z wysokim prawdopodobieństwem, że szkoda powstała na skutek zdarzeń od niego niezależnych i tym samym nie wynika z jego zaniedbań.

Jeśli wystąpienie szkody i kwestia odpowiedzialności pracownika nie budzą wątpliwości, warto również przeanalizować, czy nie wystąpiły przesłanki do obniżenia należnego pracodawcy odszkodowania. Rekompensata pieniężna powinna być niższa od rzeczywistej straty w powierzonym mieniu, gdy do powstania szkody przyczyni się również inna osoba lub pracodawca. Pracownik odpowie finansowo wyłącznie za straty, które wynikły z jego działania lub zaniechania. Przepisy prawa przewidują także obniżenie wysokości odszkodowania w wyjątkowych wypadkach, z uwagi na zasady współżycia społecznego. Ustalając stopień obniżenia odszkodowania, należy również uwzględnić stopień utrudnienia sprawowania nadzoru nad powierzonym mieniem, rodzaj zaniedbań, rozmiar szkody, stopień winy pracownika, jego doświadczenie zawodowe i wyniki dotychczasowej pracy oraz sytuację rodzinną i majątkową.